Nguyên tắc của việc thiết kế môi
trường cho HĐTH theo mô hình Reggio Emilia
Nguyên tắc bố trí góc tạo hình
trong lớp học
Trong phương
pháp tiếp cận Reggio
Emilia, việc thiết kế môi trường rất quan trọng và nó được gọi là “giáo viên thứ ba" của
trẻ (sau cha mẹ và giáo viên), là một phương tiện để kích thích và tạo
cảm hứng tương tác, học tập và xây dựng sự hiểu biết của trẻ . Đây chính là một
trong những điểm mạnh đặc trưng của cách tiếp cận Reggio Emilia. Môi trường được
thiết kế chu đáo tập trung vào cấu trúc, đồ vật và cách bày trí khiến đứa trẻ
có những sự lựa chọn cho riêng mình, chúng giải quyết vấn đề, tìm hiểu tỉ mỉ và
khám phá với sự lựa chọn đó. Bầu không khí mời gọi làm tăng hứng thú tích cực
trải nghiệm và học tập trong trẻ.Người lớn tin rằng, môi trường có ý nghĩa quan trọng trong việc
kích thích trí tò mò, khám phá và sáng tạo của trẻ.Môi trường là một bảo tàng thiên nhiên đầy
sự đa dạng và phong phú giúp trẻ phát triển các mối quan hệ giữa con người với
nhau, các kinh nghiệm, ý tưởng và nhiều cách thể hiện các ý tưởng của mình.
Môi trường HĐTH phải chào đón, kích thích tính tò mò,
khám phá và giao tiếp sẵn có trong mỗi đứa trẻ.
Một môi trường mời
gọi trẻ đến có những nguyên tắc sau:
ü Thu hút sự tò mò của trẻ,
trẻ hưởng ứng và hứng thú tham gia.
ü Thiết kế môi trường phải có
chủ ý, mục đích và chương trình học tập được xuất phát từ chính bên trong trẻ.
ü Cung
cấp nguồn VL để
trẻ được tự do cảm giác, khám phá, trải nghiệm.
Để thiết kế một môi trường hoạt động nghệ thuật theo mô
hình Reggio Emilia chúng
ta nên chọn một phòng hoặc một góc nhỏ cố định trong lớp học sao cho không gian
này tránh xa được sự nhộn nhịp của lớp học. Nên chọn một nơi có ánh sáng tốt từ
nguồn sáng tự nhiên và cả nhân tạo. Các kệ tại góc tạo hình nên được thế kế mở,
không đậy kín nhằm giúp trẻ dễ dàng sử dụng được các VL. Ngoài ra, kệ còn để tạo
ra một không gian riêng cho góc nghệ thuật.
Phương pháp tiếp cận Reggio Emilia tin rằng môi trường mỹ
thuật phải cung cấp nguồn cảm hứng và kích thích trẻ em. Không gian được lấp đầy
với ánh sáng tự nhiên, có trật tự và đầy thẩm mỹ. Tất cả
không gian đều được kết nối một cách tự nhiên, các khu vực đều được liên thông
với nhau. Các phòng học
luôn tràn ngập ánh sáng tự nhiên và có một không gian chung ở chính giữa cho tất
cả các học sinh, các
cửa sổ và cửa ra vào được làm bằng kính trong suốt để đảm bảo trẻ có thể quan sát và tương tác
với toàn bộ không gian trong trường. Ngoài ra trong lớp sử dụng nhiều dụng
cụ để chiếu sáng và thể hiện màu sắc thiên nhiên (đèn sợi đốt, ánh sáng tự
nhiên, đèn huỳnh quang...). Các lối ra vào luôn gây sự chú ý cho cả trẻ em và người lớn thông qua việc
sử dụng gương và hình ảnh (trên các bức tường, sàn nhà và trần nhà). Nội thất
phòng học
được bài trí như một nơi trưng bày các sản phẩm dự án và VL học tập.
Các nguyên tắc khác của môi trường HĐTH bao gồm không gian thân thiện,
an toàn, đủ rộng rãi
trong lớp, cô thường xuyên thay đổi cách bày trí để tạo hứng thú khám phá và học
tập cho trẻ, đồng thời không gian phải mang tính thẩm mỹ, kích thích sự sáng tạo
ở trẻ.
Nguyên VL trong HĐMT
Môi trường mỹ thuật của mô hình Reggio Emilia nhấn mạnh xây dựng một môi trường
mời gọi trẻ; sử dụng những nguyên VL có thể di chuyển được trong môi trường
và cách trẻ trải nghiệm môi trường đó.
Để cho trẻ em
tiếp xúc với cùng một môi
trường và các công cụ giúp trẻ tìm hiểu làm thế nào để lựa chọn VL phù hợp với
nhu cầu của mình. Khi các em hiểu về một môi trường, có thể lựa chọn nguyên VL
cụ thể và sử
dụng bằng nhiều cách để thể hiện đầy đủ các ý tưởng của trẻ, phản ánh kinh nghiệm và giải phóng
cảm xúc.
Việc bày trí các VL sao cho giúp trẻ tập trung
vào chúng và châm ngòi cho những ý tưởng hoạt động của trẻ với chúng. Điều quan
trọng là vị trí trưng bày các VL phải mang tính thẩm mỹ, trẻ nhìn thấy được và có khả năng
sử dụng chúng. Màu sắc tổng quan hài hòa và việc bày trí nắm bắt sẽ thu
hút được sự chú ý của trẻ,
truyền cảm hứng cho trẻ khám phá, sáng tạo và có thể đề ra một chủ đề nào đó.
Tính thẩm mỹ của trẻ cần được nuôi dưỡng trong những năm đầu đời.
Chỉ định một vị trí
sắp đặt trẻ dễ tiếp cận với một không gian thoáng mát, thoải mái để cho trẻ hoạt
động với các lời mời gọi như đặt các VL trên kệ cao vừa tầm của trẻ.
Chọn lựa nền (mặt bàn) để các VL có màu trung tính (màu gỗ, màu trắng), để nó không thu hút sự chú
ý của trẻ khỏi các VL chính. Thường lựa chọn tường, màu trắng hay màu trung tính vì các
hình ảnh có hoạt động của trẻ được dán lên tường sẽ thu hút. Các VL tự
nhiên được đựng trong
các khay, rổ mây, thớt gỗ hay trên một lá cây lớn nhằm cho trẻ dễ dàng tiếp cận,
sử dụng chúng, không giới hạn, ngăn cản trẻ hoạt động. Các VL cùng nhóm sẽ được đặt cạnh
nhau. Điều này sẽ giúp trẻ phân biệt sự khác nhau giữa các VL dễ dàng hơn.
Bày trí VL thật đẹp mắt được xem là một
phần rất quan trọng trong việc thiết kế môi trường học tập cho trẻ. Ngoài ra, giáo
viên có thể gợi ý một số
cách trẻ có thể vui chơi, hoạt động với các VL đó. Chẳng hạn như, dùng những
viên sỏi trang trí các nét vẽ, đường hoa văn hay những mô hình đang làm dở dang
hoặc để một thẻ số và số hạt đậu tương ứng trong một cái khay.
Việc thu thập những
VL phụ thuộc vào trọng
tâm của hoạt động mà giáo viên muốn trẻ làm. Luôn luôn đảm bảo có ít nhất 3- 4 VL để trẻ có nhiều tùy chọn kết
hợp và sử dụng VL. Trong quá trình quan sát trẻ chơi, giáo
viên có thể thay đổi, bổ
sung VL sao cho phù hợp với
hứng thú, tò mò của trẻ.
Trong một môi trường
học tập lấy trẻ làm trung tâm, mời gọi trẻ khám phá trải nghiệm không thể thiếu
một yếu tố thiết yếu đó chính là các VL rời. VL rời chính là các VL và các thiết bị mà có thể
di chuyển, mang theo khắp nơi và kết hợp được với các VL khác tạo ra những cơ hội
chơi không có giới hạn [6]. Loris
Malaguzzi từng nói “Cơ hội chúng ta cho những đứa trẻ càng đa dạng thì động lực
thúc đẩy càng mãnh liệt và kinh nghiệm trẻ có được càng phong phú”.
Spencer (2013) nói
rằng các VL rời thúc đẩy và khuyến khích các kĩ năng cho trẻ, bao gồm: sáng tạo,
hợp tác, trải nghiệm bằng các giác quan, lập kế hoạch, tổ chức, thảo luận, xây
dựng, thiết kế một trò chơi mới hay đưa ra các luật mới, thông dịch những hình ảnh
trừu tượng thành những ví dụ cụ thể, thích nghi với tập thể, mở rộng việc học.
Brown and Brewer (2011) đã tường thuật một nghiên cứu so sánh mức độ sử dụng
các trang thiết bị cố định và các VL có thể di chuyển của trẻ MN. Nghiên cứu cho thấy rằng
trẻ MN đã chơi, hoạt động
với bóng và các VL, đồ chơi có thể di chuyển được hơn các trang thiết bị cốđịnh, và
trẻ thích được chơi ở những nơi không gian mở [5, tr.
103].
Nguyên tắc về
nguyên VL trong HĐTH theo Reggio Emilia:
ü Nguyên tắc thứ nhất là sưu
tầm các VL có kết cấu, bề mặt thú vị cho trẻ được chạm, quan sát, những vật
gây ra âm thanh hay có thể di chuyển theo những cách thú vị. VL tự
nhiên luôn luôn là một
nguồn cung cấp dồi dào cho hoạt động khám phá, thăm dò ở trẻ.
ü Nguyên tắc thứ hai: Cung cấp các VL rời, dễ chuyển đổi, di
chuyển, thay đổi sáng tạo. Bởi vì trẻ em hoàn toàn bị lôi cuốn, thu hút với các
VL dễ chuyển đổi hoặc
thay đổi và có thể sắp xếp lại.
ü Nguyên tắc thứ ba là sưu tầm
những VL có điểm tương đồng,
khác biệt nhau, có thể được sử dụng để phân loại, bố trí hay sáng tạo.
ü Nguyên tắc thứ tư là giáo
viên cần cung cấp cho
trẻ đa dạng các VL mở, VL thiên nhiên với các hình dạng, kích cỡ khác nhau nhằm kích
thích khả năng, ý tưởng lắp ghép, xây dựng của trẻ.
ü Nguyên tắc thứ năm: thường
xuyên cung cấp các công cụ cho trẻ như một phần của môi trường mời gọi. Vẽ
chính là một phương tiện truyền thông tự nhiên cho trẻ để thể hiện ý tưởng của
trẻ.
ü Nguyên tắc thứ sáu: Trẻ em
chú tâm quan sát các sách và hình ảnh liên quan đến các VL mà trẻ quan tâm, khám phá.
Khi thiết kế một môi trường mời gọi đến trẻ bao gồm những sách, câu chuyện,
hình ảnh, áp phích, sơ đồ và hướng dẫn để làm giàu cho việc sử dụng các VL bằng cách cung cấp, mở rộng
các đề xuất mới cho trẻ.
Khu vực trưng bày sản phầm
Nơi trưng bày sản phẩm hoạt động mĩ
thuật của trẻ rất quan trọng, vì khi trẻ trực tiếp thấy sản phẩm của mình, sự tự
tin và niềm tự hào của trẻ được phát huy. Ngoài ra, việc quan sát sản phẩm của
các bạn sẽ khiến trẻ có cảm xúc về cái đẹp, qua đó, phát triển năng lực thẩm mĩ
ở trẻ.
Để trưng bày sản phẩm hoạt động mĩ
thuật của trẻ, giáo viên có thể thiết kế nơi trưng bày bằng nhiều hình thức
phong phú, đẹp mắt để gây sự chú ý của trẻ về sản phẩm hoạt động mĩ thuật như bảng
đính trên tường, tận dụng vách, mảng tường trống, giá…, sử dụng nhiều VL trang
trí khác nhau để làm nơi trưng bày sản phẩm hoạt động cho trẻ. Nếu có khả năng,
giáo viên cũng có thể sử dụng một góc trong lớp để trang trí giống như một ki-ốt
nhỏ làm nơi trưng bày.
Giáo viên cần lưu ý sản phẩm của tất
cả trẻ được trưng bày một cách đồng đều. Thay vì giáo viên thu thập sản phẩm và
treo tất cả sản phẩm của trẻ lên bảng trưng bày thì giáo viên có thể để trẻ tự
dán sản phẩm của mình lên bảng ở vị trí mà trẻ muốn. Ví dụ: giáo viên làm sẵn
tranh mô phỏng giàn dưa hấu để trẻ tự do dán quả dưa hấu trẻ vẽ ở vị trí mà trẻ
muốn.
Khu vực bảo quản sản phẩm hoạt động mĩ thuật
Giáo viên cho trẻ trực tiếp thu dọn,
bảo quản sản phẩm hoạt động của mình để tạo thói quen biết giữa gìn đồ dùng cá
nhân cho trẻ. Đối với sản phẩm có mặt phẳng, trẻ có thể lưu trữ ở tủ cá nhân,
còn đối với sản phẩm có mặt nổi, sau khi trưng bày 1-2 tuần ở lớp, giáo viên
cho trẻ mang sản phẩm về nhà. Trong số sản phẩm của trẻ, giáo viên thu thập
theo định kì 1-2 sản phẩm và sử dụng làm tài liệu đánh giá trẻ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét