Một
biểu ngữ đặc
trưng về triết lý giáo dục của mô hình Reggio Emilia được đặt ra “A child
has a hundred languages” dịch là “Một đứa trẻ có hàng trăm ngôn ngữ” thể hiện
niềm tin mạnh mẽ vào khả năng của đứa trẻ và trẻ em rất tò mò. Loris Malaguzi
đã khẳng định rằng “Each child is unique and the protagonist of his or her
own growth. Children desire to acquire knowledge, have much capacity for
curiosity and amazement, and yearn to create relationships with others and
communicate” dịch là “Mỗi đứa trẻ là nhân vật chính cho sự phát triển của
chính mình. Trẻ mong muốn có được kiến thức, có nhiều khả năng về sự tò mò và
ngạc nhiên, và khao khát để tạo nên mối quan hệ với người khác và giao tiếp”. Với niềm tin mạnh mẽ đó mô hình
giáo dục Reggio Emilia giúp trẻ phát triển tất cả các mặt khi thể hiện “trăm
ngôn ngữ” của bản thân. Bên cạnh đó, còn có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà giáo dục và phụ huynh. Triết lý của
Reggio Emilia được xây dựng trên sự tôn trọng, trách nhiệm và cộng đồng, trẻ học
hỏi thông qua tương tác với người khác trong một môi trường học tập thân thiện,
môi trường tự nhiên được kết hợp càng nhiều càng tốt đối với trẻ.
Hàng trăm ngôn ngữ của trẻ
Với nhiệm vụ giúp trẻ giao tiếp với thế giới, sử dụng khả
năng, sức mạnh và ngôn ngữ của riêng mình vượt qua tất cả những trở ngại do văn
hóa của chúng ta tạo nên - Loris Malaguzi. Mô hình giáo dục Reggio Emilia tin tưởng
rằng trẻ em có quyền và có khả năng bày tỏ suy nghĩ của mình bằng nhiều cách
khác nhau và đó chính là
“Hàng trăm ngôn ngữ của trẻ”
TA ĐỪNG QUÊN
TRẺ EM
CÓ
HÀNG TRĂM NGÔN NGỮ
ĐỂ THỂ HIỆN
CHÍNH MÌNH
Giáo
viên Reggio Emilia tin rằng trẻ em có khả năng thể hiện ý tưởng bằng nhiều cách
khác nhau thông qua các biểu tượng và hình ảnh. Tại đây trẻ em cần học cách sử dụng các công cụ
(thói quen lẫn công cụ trong nhà trường) để khám phá những gì chúng đang tò mò. Một trăm ngôn ngữ có nhiều
cách để thể hiện, ví dụ như
nói chuyện, viết, chuyển động, vẽ, đất nặn, bóng, thủ công, âm nhạc, những gì
mà trẻ em dùng để “nói chuyện” với thế giới của các em. Và cách kết hợp những
“phương thức nói chuyện” ấy để hình thành một câu chuyện của riêng các em, đó
chính là một trăm ngôn ngữ. Giáo viên phải hiểu rõ nhiệm vụ của mình trong quá trình
khai thác ý nghĩa của các biểu tượng nghệ thuật nơi trẻ, cũng giống như khai
thác ngôn ngữ qua cách trẻ nói chuyện và tương tác với giáo viên. Giáo viên phải học cách lắng nghe “Một trăm ngôn ngữ”
này. Trẻ em thường dùng những cách này để thể hiện bản thân đã học được gì và
đã tự mình làm “giáo viên” cho mình như thế nào.
Hình ảnh đứa trẻ Reggio Emilia
Những nhà giáo dục tại Reggio Emilia luôn luôn và đầu
tiên nhắc đến hình ảnh đứa trẻ mà họ đang xây dựng. Hình ảnh mạnh mẽ của đứa trẻ
là trọng tâm của Reggio. Các nhà giáo dục không nhìn thấy trẻ em như là những
chiếc tàu trống rỗng và đòi hỏi sự thật. Thay vào đó họ nhìn thấy một đứa trẻ đầy
tiềm năng, như nhân vật chính, một nhà xây dựng tích cực về kiến thức của
chính mình.
Người lớn phải xem trẻ là một tài năng, đầy triển vọng và
hứa hẹn và là người luôn luôn tự xây dựng bài học của mình thông qua việc tương
tác với người khác. Người lớn phải cố gắng hiểu càng đầy đủ càng tốt góc nhìn
và năng lực của trẻ. Tất cả trẻ em được sinh ra đều được thiết lập tốt sự chuẩn
bị, tiềm năng và sự tò mò, sự háo hức được tham gia vào việc tương tác xã hội,
thiết lập các mối quan hệ, xây dựng bài học cho bản thân và khả năng điều chỉnh
với môi trường một cách tuyệt vời.
5
mối quan hệ mà Reggio Emilia kiến tạo:
ü Quan
hệ với bản thân: hiểu mình, yêu mình đúng cách;
ü Quan
hệ với mọi người: tôn trọng và thấu hiểu - yêu thương;
ü Quan
hệ với tự nhiên: Biết ơn, nâng niu, bảo vệ, trân trọng và xây dựng;
ü Quan
hệ với sự vật xung quanh: tìm hiểu và nghiên cứu, xây dựng;
ü Quan
hệ với chính ý tưởng của mình: sáng tạo, vượt qua thử thách và luôn hướng tới đều tốt đẹp trách nhiệm, nhận thức và chân thật.
Tại Reggio Emilia trẻ em được giáo dục cái toàn thể của
con người. Giáo dục “toàn thể” con người tức là giáo dục cả cái nội tâm
bên trong và hành vi ứng xử xã hội bên ngoài của trẻ chứ không chỉ là huấn luyện cái não càng nhiều kiến
thức càng tốt, huấn luyện cho não càng siêu càng tốt. Giáo dục phải mang đến
cho trẻ sự nhận biết “Mình là ai, thực sự là ai?” và sáng tạo được “Tôi là ai? Tôi đến để làm
gì và tôi sẽ là ai trong cuộc sống này”. Đứa trẻ luôn luôn có khái niệm mình
hòa hợp với vũ trụ, con người, luôn biết trách nhiệm, sống chân thật và luôn hiểu biết nhận thức đúng đắn trong nhân
sinh quan của trẻ từ đó mà trẻ hiểu rằng, mình đang ở đâu và sẽ sống như thế
nào. Nói chung, đứa trẻ khỏe mạnh là đứa trẻ có ước mơ, hoài bão và mong muốn cống
hiến cho xã hội. Cũng như hiểu được thế giới đang như thế nào, mình sẽ làm gì…
Điều đó đòi hỏi một quá trình, chứ
không phải chỉ trong những năm đầu đời. Cuối cùng, giáo dục phải hướng đến sự tự
do thể hiện bản thân, tự do thể hiện mình là ai, trong cái đẹp nhất của chính
mình. Tự do phát huy nội tại tốt đẹp của mình mà không bị áp đặt, ràng buộc và
chà đạp.
Vai trò của người giáo viên
Trong lớp học Reggio thì người giáo viên có nhiều
vai trò khác nhau, theo nhận định của Millikan vào năm 2003 thì “Central to
their role is the responsibility to from relationships with a community of
learners; a relationship that is the based on adults listening rather than
speaking” dịch là “Vai trò quan trọng của giáo viên là sự chịu trách nhiệm
từ những mối quan hệ đối với cộng đồng của người học; mối quan hệ đó là dựa
trên việc người lớn lắng nghe hơn là nói”.
Để biết cách lên kế hoạch hoặc tiếp tục đẩy tiếp việc học
tập của trẻ, giáo viên phải quan sát và lắng nghe trẻ một cách cẩn thận và chú
tâm. Giáo viên tiếp đó sử dụng các kinh nghiệm thông qua việc lắng nghe và thấu
hiểu trẻ, bắt đầu đặt câu hỏi và khám phá ý tưởng của các em, khai thác tất cả
các khía cạnh từ giả thuyết đến lý thuyết. Sau đó các cô sẽ thảo luận với nhau
những gì họ đã nghe và quan sát. Thậm chí thông qua thu âm đối thoại của trẻ với
mình hoặc với nhau, những ghi nhận từ nhiều phía, để lập ra những kế hoạch linh
hoạt và có sự chuẩn bị cho bước tiếp theo.
Vai trò của nhà giáo Reggio được coi như là một nhà
nghiên cứu và sáng tạo chương trình, dựa trên việc đồng sáng tạo và học tập,
khám phá trẻ và cùng làm việc với đồng nghiệp. GV phải nghiên cứu, phản ánh và
lắng nghe đứa trẻ cùng với các đồng nghiệp, để cùng phát triển cho trẻ cho bản thân và phát triển chuyên môn
nhóm.
Môi trường là người thầy giáo thứ ba của trẻ.
Môi trường đóng vai trò mời gọi đứa trẻ đến và tham gia
vào các hoạt động. Trường học chính là nơi mà những “bài học” của các con được
trình bày cụ thể bằng hình ảnh bởi chính thầy cô và cha mẹ các em. Nó truyền tải
cho các em rất nhiều thông điệp mà quan trọng nhất là người lớn phải nắm bắt được
việc học có chất lượng và tính hướng dẫn mạnh mẽ thế nào đến trẻ qua việc trẻ tương tác với không gian xung
quanh. Nhà trường phải là nơi tạo ra và thể hiện lại như một “bảo tàng” kinh
ngiệm đầy hứng khởi cho trẻ.
Giáo viên, phụ huynh và trẻ em của một trường thể hiện
“cá tính” của trường mình thông qua cách bài trí các thông điệp, các tác phẩm
nghệ thuật, những hình ảnh tư liệu (documentation) và các khám phá của mình. Rất
nhiều những thứ ấy mang lại cho trường học Reggio Emilia sự khác biệt trong việc
gửi gắm các thông điệp và tư tưởng, cũng như giá trị riêng cho từng trường.
Hầu hết các trường học Reggio Emilia lý tưởng đều có một
“xưởng nghệ thuật” nơi đó đầy ắp các vật liệu như: đất sét, màu vẽ, dụng cụ viết
và thiết kế. Trẻ em sử dụng các vật liệu trong “xưởng nghệ thuật” để thể hiện
những suy nghĩ và hiểu biết của trẻ về những gì trẻ suy nghĩ hay đã học được
trong các dự án.
Các phòng học luôn tràn ngập ánh sáng tự nhiên và có một
không gian chung ở chính giữa cho tất cả các học sinh. Nhà bếp cũng được mở để
trẻ có thể tự do quan sát. Các phòng học được thông với nhau, các cửa sổ và cửa
ra vào được làm bằng kính trong suốt để đảm bảo trẻ có thể quan sát và tương
tác với toàn bộ không gian trong trường. Các lối ra vào luôn gây sự chú ý cho cả
trẻ em và người lớn thông qua việc sử dụng các gương và hình ảnh (trên các bức
tường, sàn nhà và trần nhà). Nội thất phòng học được bài trí như một nơi trưng
bày các sản phẩm dự án và vật liệu học tập.
Màu sắc, ánh sáng, gương, bóng, vật liệu tái chế và vật
liệu thiên nhiên bao gồm cả cây cối được sử dụng để tạo ra một môi trường đầy
cơ hội khám phá. Việc bố trí các không gian thực tế, chào đón bất cứ ai bước
vào trường. Từ đó thúc đẩy
các cuộc gặp gỡ, giao tiếp và nâng cao các mối quan hệ giữa trẻ và nhà trường,
nhà trường và gia đình,
gia đình và xã hội...
Sự hỗ trợ của cộng đồng, tham
gia của cha mẹ với vai trò đối tác.
Trong mô hình giáo dục Reggio Emilia việc giáo dục
trẻ mầm non chính là trách nhiệm của cả cộng đồng địa phương. Cha mẹ chính là
những đối tác, cộng tác viên và là những người ủng hộ cho con cái họ. Nhà giáo
dục luôn tôn trọng cha mẹ như là những người thầy đầu tiên của trẻ và cùng giáo
viên đóng góp trong mọi khía cạnh giáo dục cho trẻ. Vì vậy, chúng ta thấy không
phải chuyện lạ khi cha mẹ làm tình nguyện viên trong một lớp học Reggio.
Vai trò của phụ huynh đã phản ánh lên sức mạnh của cộng đồng ảnh
hưởng đến quá trình giáo dục trẻ. Cha mẹ tham gia vào các cuộc thảo luận về chính sách học, lập kế
hoạch giảng dạy và đánh giá. Các cuộc họp này thường được tổ chức vào buổi tối để tất cả các
phụ huynh đều tham gia xây dựng.
Tầm quan trọng của thời gian
Khám
phá và xây dựng các hoạt động không phải là có thể “làm một lần”, tốt nhất là
chúng ta để trẻ làm từ từ và giữ lại sản phẩm của trẻ để trẻ biết và tiếp tục công việc của mình trong những
ngày tiếp theo cho đến khi hoàn thành sản phẩm của mình.
Trẻ
em phải có đủ thời gian và sự hướng dẫn để sử dụng cùng một số vật liệu và lặp
đi lặp lại cho tới khi trẻ hoàn toàn thỏa mãn với sản phẩm của mình. Trẻ em có khả
năng cảm nhận về thời gian và có được nhịp điệu tự thân của trẻ trong việc tự
lên kế hoạch, hoạt động lẫn khám phá của chính mình. Giáo viên Reggio Emilia phải hiểu khả năng điều chỉnh thời
gian của từng bé tùy từng tính cách khác nhau của bé.
Hồ sơ tài liệu lưu trữ
Đây chính là nét đặc trưng của mô hình giáo dục Reggio
Emilia. Tài liệu chính là trung tâm vì tài liệu cung cấp thông tin cần thiết
cho những người quan tâm, tìm hiểu về mô hình giáo dục này. Nó cũng cung cấp
cho trẻ cơ hội để trẻ có thể nhìn lại kinh nghiệm của chính trẻ.
Tài liệu có nhiều hình thức để lưu trữ như hình ảnh, bảng
điểm, băng ghi âm, phim, ghi chú từ các công việc thực tế của trẻ. Những hình ảnh,
ghi âm, phim hay những sản phẩm của trẻ đã thể hiện kinh nghiệm của trẻ thông
qua truyền thông thị giác được triển lãm như một sự đánh dấu các hoạt động học
tập và đó cũng là động lực thúc đẩy cho việc học tập của trẻ sau này. Việc ghi
chép và trưng bày sản phẩm giúp trẻ tái dựng lại được cảm xúc, ý tưởng và hiểu
về bản thân trẻ.
Mục đích của hồ sơ tài liệu lưu trữ
ü Hồ sơ tài liệu sẽ góp phần vào việc xây dựng bài học của
trẻ sâu và rộng hơn cung cấp những thông tin về quá trình học tập của trẻ mà những
bài kiểm tra hay phiếu ghi nhận kết quả không làm được. Giúp cho trẻ ý thức được
những nỗ lực của mình luôn được đánh giá cao.
ü Giúp bố mẹ tìm hiểu chính xác hơn các hoạt động của trẻ ở
trường. Bố mẹ sẽ có khả năng nhận thức được những kinh nghiệm của con mình đến
đâu và cùng nhà trường xây dựng sự phát triển cho trẻ.
ü Đây là một yếu tố quan trọng trong việc giáo viên nghiên
cứu để hiểu hơn về trẻ, cũng như đánh giá hoạt động của giáo viên. Nhờ vậy mà
giáo viên sẽ phát triển hơn về khả năng chuyên môn của mình.
ü Hồ sơ tài liệu tạo ra lịch sử lưu trữ thành công của nhà
trường và lưu trữ lại “món quà” học tập của rất nhiều trẻ em và giáo viên, tạo
cảm hứng cho những thế hệ đi tiếp.
(Đọc thêm: Lịch sử hình thành )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét